Montessori pedaqoji sisteminin mərkəzində uşağın özünəməxsus daxili xüsusiyyətləri,özünəməxsus qabiliyyəti,ehtiyacları,fiziki və fizioloji və zehni inkişafının xüsusiyyətləri dayanır.Müəllimin vəzifəsi uşağın fərdiliyini və özünəməxsus şəkildə həyata keçirməsi üçün fəaliyyətlərini təşkil etməsinə kömək etməkdir.
Özünün “Qavrayıcı şüur” kitabında M.Montessori yazırdı: “Həyatın ən əhəmiyyətli dövrü universitetdə təhsil alan vaxt deyil,doğumdan 6 yaşınadək olan dövrdür.Çünki bu, insan zəkasının formalaşdığı dövrdür,onun ən vacib vasitəsidir. Və təkcə intellekt deyil,onun psixikasının bütün imkanları: Başqa heç bir yaşda uşağın ağıllı yardıma ehtiyacı yoxdur və yaradıcı məhsuldar işinə mane olan hər hansı bir maneə onun mükəməlliyə çatma şansını azaldır.
Müasir psixoloji tədqiqatlar Montessorinin bu düşüncələrini təsdiqləyir və göstərir ki, insan doğulduqdan 4yaşadək təbii zəkasının 50%, 4-8 yaşadək daha 30%-ni inkişaf etdirir.Bu, erkən yaşlarda zəkanın çox sürətlə inkişaf etdiyini və mühitin inkişafına çox böyük təsir etdiyini göstərir.Montessori metodunun mahiyyəti uşaqların bir müəllimlə qarşılıqlı əlaqədə hazırlanmış bir mühitdə sərbəst işləməsidir.
Hazırlanmış mühit,uşaqlar üçün müxtəlif cəlbedici və maraqlı materiallara açıq çıxışı olan,müəllimlər tərəfindən hazırlanmış məkandır.Uşaqların öyrənməsi və inkişafı üçün hazırlanan mühit şəraiti hər bir uşağın fərdi sürətdə inkişaf etməsinə imkan verir.Müəllimin vəzifəsi hər şeydən əvvəl uşağa özünü inkişafetdirmə vasitəsi vermək və onunla necə davranılacağını göstərməkdir.Belə göstərməyə materialı təqdimatı deyilir.Uşaq əvvəlcə göstərilən təqdimata görə materialla işləyir və sonra özü tərəfindən icad edilən də daxil olmaqla müxtəlif məşqlər edir.Proqramda praktik həyat məşqləri,hisslərin inkişafı,nitq öyrənilməsinin inkişaf etdirilməsi,ibtidai riyazi və həndəsi təsvirlərin oxunması,kosmosda qidalanma və ətraf dünya və insan mədəniyyəti ilə tanışlıq bölmələri var.
Montessori müəllimi: o insandır ki, əla ali təhsili olan və əlavədə Montessori sisteminin təsilini alan insana deyilir.Bu cür təhsil üçün başqa insanlara ehtiyac var.Hansılar ki, uşağın şəxsiyyətini anlayıb qəbul edə bilsin.Uşaqları öyrətmək deyil,əziyyətlə böyütmək səbrinə sahib olanlar.Oyunların arxasında kifayət qədər müdriklik göstərən,uşağın əsl ehtiyacını görüb məntiqli kömək edəndir.Kim ki, daim öyrənir,inkişaf etdirir özünü,bizim uşaqlardan geri qalmamaq üçün.Müəllim ilk növbədə hər bir uşağın fərdi maraqlarını və ehtiyacları ilə maraqlanan bir müşahidəçidir.O, uşağın özünün seçdiyi materiallarla işləməyin düzgün yolunu göstərir.Hər bir uşağın hərəkətini diqqətlə izləyir və materialla işlərini qeyd edir.O, uşağın nisbi həssas dövrlərini ayırd etmək üçün xüsusi olaraq hazırlanır.Bəzən o, hazır olmadığı materialı seçmiş uşağı başqa şeyə yönləndirə və ya tam əksinə materialı götürməkdə çətinlik çəkən uşağı həvəsləndirə bilər.Uşaq səhv edərsə müəllim mümkün qədər müdaxilə etmir və uşağın səhvlərini özünün materialla işləyərək kəşf etməsinə icazə verir.Bu cür işlər uşağın məşqlər əsasında öyrənməsinə və təcrübə qazanması Montessori prinsipinə əsaslanır.Bir uşaq Montessori materialı fərdi Montessori pedaqogikası ilə nə qədər işləyir işləsin uşaqlar arasında rəqabət ola bilməz.Uşaq üçün vacib olan öz işində irəliləyiş və bir uşağın uğurları digərinin nəaliyyətləri ilə müqayisə edilmir.Montessori yarışmanın yalnız uşağın əsas bacarıq və qabiliyyətlərjnə inam qazabdıqdan sonra olacağına əmin idi.”Heç vaxt uşağın uğursuzluğa düçar olmasına icazə verməyin” o yazırdı.Ağıllı materialların istifadəsi hər bir uşağın öz sürətində inkişaf etməsinə imkan verir.Kişik və ya yavaş uşaq digər uşaqların hərəkət qaydalarına maneə törətmədən eyni materialla uzun günlər məşğul ola bilərlər.Eyni zamanda,daha bacarıqlı bir uşaq bir öyrənmə işindən digərinə daha sürətli bir materialdan digərinə keçə bilər.Beləliklə,hər kəsin bu materialı anlamasını gözləyərkən cansıxıcı hissdən azad olur.Yüksək qabiliyyətli bir uşaq, müxtəlif materialları və onlarla mümkün iş növlərini daha da inkişaf etdirmək üçün daim təşviq olunur.Uşaqların fərqli sürətlə inkişaf etməsi və öyrənməyə hazır olmaları eyni yaşda belə ehəmiyyətli dərəcədə fərqli olması məlum həqiqətdir.Dərslərə açıq maraq daim təsdiqlənir və təhsil materialları istənilən vaxt əldə olur,bir çox uşaq həmyaşıdlarından daha erkən oxumağa və yazmağa başlayır.Erkən öyrənmə bütöv bir Montessori təhsili deyil.
İdeal təhsil hər bir uşağın fərdi xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq lazım olan müddətdə təbii şən öyrənmə və inkişafdır.Montessori yazırdı:”Biz dahilər yaratmağa qadir deyilik” Yalnız hər bir uşaq üçün şəxsiyyətin zirvəsinə qədər müstəqil və özünəinamlı olmağı üçün potensial qabiliyyətlərini həyata keçirmə şansını vərə bilərik.